طراحی پژوهش

به نظر برنز (2000) پژوهش‌هایی که در رویکرد کمی انجام می‌شوند دارای چهار ویژگی اصلی هستند:

کنترل: مهمترین ویژگی رویکرد کمی کنترل است؛ چراکه پژوهشگر را قادر می‌سازد تا عوامل پژوهشش را شناسایی کند. بنابراین، کنترل می‌توان موجب بهبود فرایند پژوهش برای پژوهشگر در رویکرد کمی شود.
تعریف عملیاتی: تعریف عملیاتی به آن معناست که اصطلاح‌ها و مفاهیم باید بر اساس گام‌ها یا عملیاتی که برای اندازه‌گیری آنها انجام می‌شود تعریف شوند. چنین فرایندی می‌تواند به حذف نقاط مبهم یک پژوهش و افزایش درک مشترک از آنها کمک کند. برای مثال، اگر رضایت شغلی از طریق ابزار پرسشنامه اندازه‌گیری خواهد شد، باید مفهوم «رضایت شغلی» بر اساس آن ابزار به صورت عملیاتی تعریف شود، تا درک مخاطب از رضایت شغلی به درک پژوهشگر نزدیک‌تر شود.
تکرارپذیری: برای تکرارپذیر بودن پژوهش داده گردآوری شده باید دارای پایایی باشد، یعنی داده گردآوری شده در یک پژوهش دوباره در وضعیت مشابهی تکرار شود.
آزمون فرضیه: این ویژگی به معنی آزمون یک فرضیه (که از قبل وجود داشته) از طریق گردآوری داده تجربی است.
علاوه بر این، دانشگاه کالیفرنیای جنوبی نیز در راهنمای نگارش خود به موارد زیر اشاره کرده است:
  • به طور معمول داده از طریق ابزار ساختاریافته گردآوری می‌شود؛
  • نتایج بر اساس حجم بزرگی از نمونه مورد مطالعه اتخاذ می‌شود، و این نمونه نماینده جامعه است؛
  • امکان تکرار و شبیه‌سازی مطالعه پژوهشی وجود دارد، چراکه پایایی بسیار بالا است؛
  • پژوهشگر با پرسش‌هایی کاملاً روشن و دقیق وارد پژوهش شده و پاسخ‌ها نیز به همین صورت خواهند بود؛
  • قبل از گردآوری داده، تمامی مراحل و فرایندها به‌دقت طراحی می‌شوند؛
  • داده در قالب آمار و ارقام گردآوری می‌شود؛
  • امکان تعمیم‌پذیری نتایج به جامعه بزرگتر وجود دارد؛
  • ابزار مورد استفاده برای گردآوری داده، اغلب پرسشنامه و نرم‌افزارهای رایانه‌ای هستند.

به نظر کرسول (2014، 12) پیمایش توصیفی کمی یا عددی درباره گرایش‌ها، نگرش‌ها، یا عقاید گروهی از مردم، از طریق گزینش نمونه‌ای از آن گروه، به‌دست می‌دهد. انجام این پژوهش‌ها طوری پیش می‌رود که بتوان نتایج حاصل از مطالعه نمونه را به یک جامعه بزرگتر تعمیم داد. به طور معمول، پرسشنامه یا مصاحبه ساختاریافته ابزارهایی هستند که در این‌گونه پژوهش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

به نظر می‌رسد، رایج‌ترین روش پژوهش، به‌ویژه در رویکرد کمی، روش پیمایشی است. احتمالاً همه ما تجربه روش پیمایشی را داریم؛ به عنوان کسی که این روش را اجرا کرده یا به عنوان یک مشارکت‌کننده برای تکمیل پرسشنامه. به اعتقاد ببی (2015، 253) روش پیمایشی برای پاسخگویی به مسائلی که در حوزه علوم اجتماعی مطرح می‌شود بسیار مناسب است. همچنین، زمانی که پژوهش قصد سنجش افکار، احساسات، عقاید، و نگرش‌های یک جامعه بزرگ را دارد، پیمایش احتمالاً مناسب‌ترین گزینه برای پاسخگویی به چنین شکاف‌هایی است.
اصطلاحی که اغلب با شنیدن روش پیمایشی به ذهن افراد متبادر می‌شود، «نمونه‌گیری» است. نمونه‌گیری از یک جامعه بزرگ، معادل «مشت نمونه خروار» است. زمانی که پژوهشگر به دلیل محدودیت‌های زمانی، مکانی، مالی، و غیره نمی‌تواند کل اعضای یک جامعه را پیمایش کند، از یک نمونه برای گردآوری داده استفاده کرده و نتایج این پیمایش را به جامعه بزرگ‌تر تعمیم می‌دهد. برای تعمیم‌پذیری، «تصادفی بودن» نمونه‌های گزینشی یکی از شروط اساسی است.
همان‌طور که گفته شد، اغلب ابزار اصلی برای گردآوری داده در پژوهش‌های پیمایشی مصاحبه ساختاریافته (یا مصاحبه بسته) یا پرسشنامه است. پرسشنامه مجموعه‌ای از گویه‌ها است که به هدف مشخصی طرح شده و در اختیار افراد برای پاسخگویی قرار می‌گیرد. پرسشنامه باید به‌گونه‌ای طراحی، توزیع، و مدیریت شود که بتواند پژوهشگر را به اهدافش برساند؛ به این دلیل طراحی، توزیع، و مدیریت این ابزار خود از اصولی پیروی می‌کند که آگاهی از آنها ضروری است (برای مطالعه بیشتر در این زمینه به بخش «طراحی ابزار گردآوری داده» مراجعه کنید).
از آنجایی که در پژوهش‌های پیمایشی، پژوهشگر به طور معمول با افراد و مردم به عنوان جامعه پژوهش سروکار دارد، رعایت مسائل اخلاقی بسیار مهم و حائز اهمیت است. رازنگهداری از مهمترین نکاتی است که در این نوع پژوهش‌ها باید در مورد آن مراقب بود. محرمانه ماندن، شرکت داوطلبانه برای پاسخگویی، حق آگاهی از نحوه استفاده از داده گردآوری شده در پژوهش، و غیره از مسائل دیگری هستند که باید مورد توجه پژوهشگر در پژوهش پیمایشی قرار گیرند.

اجرای پژوهش

مهم نیست چقدر طراحی پژوهشتان را خوب انجام داده‌اید؛ چقدر نمونه یا جامعه پژوهش خود را دقیق انتخاب کرده‌اید؛ چقدر ابزار پژوهشتان را دقیق طراحی کرده‌اید و چقدر کامل و دقیق داده موردنیاز پژوهشتان را گردآوری کرده‌اید و در تک تک مراحل گردآوری داده دقت نظر داشته‌اید. در نهایت ارزش واقعی پژوهش شما بسته به این دارد که چقدر در ارائه داده‌ها موفق هستید یعنی چقدر خواننده پژوهشتان می‌تواند آنها را بفهمد و از آنها استفاده کند. برای تامین چنین هدفی برای تنظیم گزارش داده‌های پژوهشتان موارد زیر را مدنظر قرار دهید

گزارش داده‌های پژوهشتان را با مقدمه‌ای کامل درباره چگونگی گردآوری داده پژوهش و نتایج آن آغاز کنید.

برای نمایش نتایج پژوهشتان از نمودار، جدول و به طور کلی گرافیک‌های تصویری استفاده کنید. ارائه بصری داده درباره یافته‌های پژوهشتان چیزهایی می‌گوید که قطعا ارائه صرف عدد و رقم نمی‌تواند چنین کاری را انجام دهد.

یافته‌های جالب را برجسته کنید. نیازی نیست همه جزئیات را گزارش دهید. 

از ارائه حجم زیادی داده خام پرهیز کنید، سعی کنید تحلیل متمرکزی ارائه دهید- الزاما هر پرسشی که در پرسشنامه‌ وجود دارد لازم نیست در گزارش ظاهر شود.

انتظار نداشته‌ باشید که آمار و ارقام نتایج گزارش را توضیح دهند. برای بیان معنای داده‌ها،‌ پر کردن صفحات با تعداد زیادی نمودار و جدول کافی نیست و ناکارآمد است.

به جای توصیف صرف داده، به تحلیل و تفسیر آن بپردازید و برای انجام این تحلیل پرسش-مبنا فکر کنید و بنویسید. یعنی با استناد به داده‌ها به پرسش پژوهشتان پاسخ دهید و آن را به صورت داستان‌گونه برای خواننده تعریف کنید.

تا حد ممکن گزارش داده‌ها را ساده بنویسید. آمارهای پیچیده باعث سردرگمی خواننده می‌شوند و فهم مطالب را ناممکن می‌سازند.

اگر تعداد پرسشنامه‌های تکمیل شده توسط پاسخگویان کمتر از صد مورد است از درصد و نسبت برای توضیح یافته‌ها استفاده نکنید. این نوع ارائه ممکن است قدری گمراه‌کننده باشد. به جای آن برای ارائه گزارش داده‌های پژوهشتان به تعداد اشاره کنید تا درصد یا نسبت. به عنوان مثال اگر در مجموع 25 نفر به پرسشنامه شما پاسخ دادند، به جای اینکه بگویید:

80 درصد از دانش‌آموزان وضعیت .... را خوب ارزیابی کردند.

بگویید:

20 نفر از دانش‌آموزان وضعیت .... خوب ارزیابی کردند.

اگر بیش از یک روش در پژوهش خود استفاده کرده‌اید، درباره یافته‌های پژوهش به دست آمده از هر روش تحلیل و تفسیر خود را ارائه دهید. به عنوان مثال توضیح دهید که آیا یافته‌های پیمایش، یافته‌های مصاحبه‌ گروه‌های کانونی را پشتیبانی می‌کنند؟

به عنوان یک قاعده کلی هر گونه ادعای علمی که مبتنی بر داده کمی مطرح می‌شود باید اطلاعاتی درباره پنج بعد مهم زیر داشته باشد:

  • بزرگی/اندازه/مقدار: تفاوت چقدر بزرگ است و همبستگی چقدر قوی‌ست؟
  • دقت - چقدر یافته‌ها دقیق هستند؟
  • تعمیم‌پذیری – تا چه حد یافته‌ها درباره جامعه مشابه در موقعیت‌های دیگر – به غیر از موقعیت موردمطالعه – مصداق دارند/ تعمیم‌پذیر هستند؟
  • جالب بودن – چقدر یافته‌ها مربوطند و برای دیگران جالب هستند؟
  • قابل اعتماد بودن – آیا به لحاظ روش‌شناختی و نظری یافته‌ها قابل باور هستند؟

و یادآوری درباره دو نکته که باید موقع تفسیر و گزارش داده‌های کمی مدنظر قرار گیرند:

  • ارزش یا تفاوت آماری (statistical significance)‌ با ارزش یا تفاوت ذاتی (substantive significance) داده‌ها یکی نیست. 
  • ارزش آماری با اندازه تاثیر یکی نیست.

ارائه پژوهش

 
موضوعات
184
برای شرکت در نظرسنجی درباره این سامانه کلیک کنید.
کاربر گرامی، روی‌هم‌رفته از پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج) چه اندازه رضایت دارید؟