پژوهش روایتی (کتاب)
Merriam, Sharan B. Qualitative research: A guide to design and implementation. John Wiley & Sons, 2014. Google Books
فصل دوم این کتاب به بحث پیرامون انواع روش‌های مطرح در رویکرد کیفی، مانند پژوهش روایتی، پدیدارشناسی، قوم‌نگاری، گراندد تئوری پرداخته، و در فصل چهارم نیز موردکاوی را معرفی کرده است. این کتاب توسط انتشارات جان وایلی اند سانز منتشر شده است.
انواع روش‌های مطرح در رویکرد کیفی، یعنی پژوهش روایتی، پدیدارشناسی، قوم‌نگاری، گراندد تئوری، و موردکاوی (کتاب)
Creswell, John W. Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Sage publications, 2014. Google Books
جان کرسول، استاد دانشگاه نبراسکا در ایالات متحده، از اساتید مسلم حوزه روش‌شناسی ـ به‌ویژه در علوم اجتماعی ـ است. کتاب او با عنوان «طراحی پژوهش: رویکردهای کمی، کیفی، و ترکیبی» یکی از جامع‌ترین و ارزشمندترین منابع درباره روش‌شناسی پژوهش است. کرسول در فصل نهم این کتاب به توضیح انواع روش‌های مطرح در رویکرد کیفی، یعنی پژوهش روایتی، پدیدارشناسی، قوم‌نگاری، گراندد تئوری، و موردکاوی پرداخته است.
پژوهش روایتی چیست؟ (وبگاه)
What is Narrative Research
پژوهش روایتی چیست؟ پرسشی است که در پیوند زیر به آن پاسخ داده شده است.
پژوهش روایتی (پاورپوینت)
Narrative inquiry
پاول رودز پژوهش روایتی را، به عنوان یکی از روش‌های رویکرد کیفی، در حوزه روان‌شناسی در قالب 28 اسلاید در پیوند زیر توضیح داده است.
پژوهش روایتی در علوم تربیتی (وبگاه)
Beyond the Story Itself: Narrative Inquiry and Autoethnography in Intercultural Research in Higher Education
در این پیوند پژوهش روایتی در بافت علوم تربیتی پرداخته شده است. شیلا تراهار جوانب گوناگون پژوهش روایتی را در این پیوند توضیح داده است.
برای انجام پژوهشی با استفاده از رویکرد کیفی روش‌های گوناگونی را می‌توان انتخاب کرد. انواع این روش‌ها و دسته‌بندی آنها در حوزه‌های گوناگون متفاوت است. برای مثال، دنزین و لینکلن (2011) روش‌های رویکرد کیفی را موردکاوی، قوم‌نگاری، تفسیری، گراندد تئوری، اقدام پژوهشی، و پژوهش کلینیکی می‌دانند.
مارشال و راسمن (2014) نیز روش‌های تحلیل روایتی، اقدام‌پژوهی، مطالعات فرهنگی، قوم‌نگاری، فیمینیستی، و غیره را پیشنهاد می‌کنند.
مریام (2014) نیز بر اساس تجربه خود در پژوهشگری و راهنمایی دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری به یک تقسیم‌بندی شش دسته‌ای در رویکرد کیفی قائل است: پژوهش پایه کیفی، پدیدارشناسی، قوم‌نگاری، گراندد تئوری، تحلیل روایتی، و پژوهش انتقادی.
کرسول (2007) بر اساس دلایل و استدلال‌های مدونی انواع طرح‌های کیفی را در پنج روش روایتی، پدیدارشناسی، قوم‌نگاری، موردکاوی، و گراندد تئوری دسته‌بندی کرده است. به طور خلاصه، تمامی روش‌های کیفی به دنبال چگونگی ساخت معنا، چگونگی معنا بخشیدن مردم به زندگی‌شان و دنیاهایشان هستند.
در ادامه، هم‌سو با نظر کرسول درباره دسته‌بندی روش‌های کیفی به توضیح پنج روش اصلی در این رویکرد خواهیم پرداخت.
قدمت پژوهش روایتی (narrative research) به عنوان یکی از روش‌های کیفی در ادبیات روش پژوهش چندان نیست. بیشتر پژوهش‌هایی که از این روش برای حل مسائل استفاده کرده‌اند در سه دهه اخیر کار و منتشر شده‌اند. هرچند، این روش در گذشته نیز وجود داشته، اما در دهه‌های اخیر ساختاربندی، تعریف، و رایج شده است. واژه روایتی، به‌ویژه در حوزه علوم اجتماعی، واژه محبوبی است. مسائل گوناگون روانشاسی و جامعه‌شناسی پس از جنگ جهانی از مهمترین دلایل توجه به این روش بوده است. همچنین، جنبش‌های اخیر در حوزه فلسفه، مانند دیدگاه پسامدرن، نیز در گسترش این روش بی‌تأثیر نبوده‌اند.
پژوهش روایتی درباره داستان زندگی افراد صحبت می‌کند، روشی که زندگی را تاریخی می‌بیند، و روشی میان‌رشته‌ای مرکب از حوزه‌های نظریه سواد، تاریخ شفاهی، رمان، روان‌شناسی، فلکلور، و فلسفه است. فرض این روش آن است که مردم واقعیت‌هایشان را بر اساس روایت داستانشان می‌سازند. پژوهشگر در روش روایتی به دنبال جستجوی داستان جامعه پژوهش و ثبت آن داستان است. بنابراین، آنچه که در پژوهش روایتی بسیار حائز اهمیت است، آزادی و اعتماد است. آزادی به معنای راحت بودن و باز بودن مشارکت‌کننده در جریان گردآوری داده، و اعتماد به معنای آن‌که مشارکت‌کننده تمام آنچه که واقعیت دارد را بیان کند، و هیچ واقعیتی را منحرف نکند. از این رو، ایجاد یک فضای دوستانه و صمیمی حین گردآوری داده میان پژوهشگر و مشارکت‌کننده در پژوهش روایتی ضروری به نظر می‌رسد.
پژوهش روایتی دارای مدل‌های گوناگون است که پژوهشگران به آنها اشاره کرده‌اند. یکی از مسائلی که درباره پژوهش روایتی وجود دارد، آن است که دانشجویان تفاوت میان این روش و روش‌های دیگر کیفی متوجه نمی‌شوند، یا به سختی آن را درک می‌کنند. در این خصوص، باید گفت که
پژوهش روایتی تا حد زیادی بر موردهای خاص و بافت‌های متنوع برای گردآوری داده تمرکز می‌کند.
با آن‌که ابزار اصلی گردآوری داده در پژوهش روایتی مصاحبه عمیق و ساختارنیافته است، ممکن است از اسناد تاریخی، آلبوم‌های خانوادگی، عکس‌ها و تصاویر، تفاهم‌نامه‌ها و قراردادها، سرگذشت‌نامه‌ها و خودسرگذشت‌نامه‌ها، نامه‌ها و پیام‌ها، تماس‌ها، و به طور خلاصه هرآنچه بتواند اطلاعاتی درباره موضوع مورد پژوهش به‌دست دهد، به عنوان منابع گردآوری داده استفاده کند. گردآوری دقیق و عمیق داده در این روش از آن نظر مهم است که مرحله تحلیل و نتیجه‌گیری کاملاً وابسته به دقت و صحت همین داده است.در مسائلی که به موضوع‌های مذهبی، فرهنگی، قومی قبیله‌ای و غیره می‌پردازند، پژوهش روایتی می‌تواند روش مناسبی برای پاسخگویی به آنها باشد.
نقدی که به این روش پژوهش وارد دانسته‌اند، آن است که پژوهش روایتی بیشتر از آن‌که بر روی بافت اجتماعی تأکید داشته باشد، روی افراد متمرکز است. به هر حال، پژوهش روایتی، مانند تاریخ زندگی، به دنبال پاسخگویی به پرسش‌های جامعه‌شناسی درباره گروه‌ها، اجتماعات، و بافت‌ها از طریق تجربه زیسته مشارکت‌کنندگان در پژوهش است. از آنجا که این روش پژوهش بر خاطرات افراد متکی است، آنجا که افراد قدرت یادآوری حوادث و اتفاق‌ها را ندارند، این پژوهش کارآمدی چندانی ندارد. علاوه بر این، پژوهش روایتی بسیار زمان‌بر و نیازمند آموزش‌های ویژه‌ای است.
مسائل جانبی پژوهش روایتی، یعنی اخلاق، سیاست، و غیره (کتاب)
Andrews, Molly, Corinne Squire, and Maria Tamboukou, eds. Doing narrative research. Sage, 2013. Google Books
این کتاب توسط یک تیم بین‌المللی به رشته نگارش درآمده است که به پژوهشگران در انتخاب روش روایتی به عنوان روش انجام پژوهش خود کمک می‌کند. این اثر با مقدمه‌ای درباره پژوهش روایتی آغاز شده و مسائل جانبی پژوهش روایتی، یعنی اخلاق، سیاست، و امثال این‌ها خاتمه می‌یابد.
پژوهش روایتی (کتاب)
Lieblich, Amia, Rivka Tuval-Mashiach, and Tamar Zilber. Narrative research: Reading, analysis, and interpretation. Vol. 47. Sage, 1998. Google Books
از آثار پایه و بنیادی در زمینه پژوهش روایتی این کتاب است. انواع مدل‌های پژوهش روایتی در این کتاب تشریح شده است. اثر به پژوهشگر می‌آموزد چگونه بخواند، چگونه تحلیل کند، و چگونه تفسیر کند. این اثر توسط انتشارات سیج منتشر شده است.
پژوهش روایتی (کتاب)
فلیک، اووه. درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمه هادی جلیلی. تهران: نشر نی، 1392
پژوهش کیفی جای خود را در بسیاری از رشته‌های علوم اجتماعی، روان‌شناسی، پرستاری و رشته‌هایی از این دست پیدا کرده است. شما چه محققی تازه‌کار باشید یا کارکشته، می‌توانید گستره‌ای متنوع از روش‌های خاصی را به‌کار گیرید که هر یک پیش‌فرض‌های متفاوتی دارند و در پی هدفی جداگانه‌اند. هر روشی در پژوهش کیفی بر درک خاصی از موضوع تحقیق خود مبتنی است. با این‌حال، نباید روش‌های کیفی را مستقل از فرایند تحقیق و موضوع مورد مطالعه دانست. این روش‌ها به‌وضوح در چارچوب فرایند تحقیق جای گرفته‌اند و تنها با استفاده از دیدگاهی که مراحل و فرایندهای تحقیق را مبنا قرار می‌دهد، می‌توان بهترین درک و توصیف را از آنها به عمل آورد. از این‌رو، هدف اصلی این کتاب عبارت است از معرفی مراحل مختلف فرایند پژوهش کیفی. مهمترین روش‌های گردآوری و تفسیر داده‌ها، و همچنین قواعد ارزیابی و ارائه یافته‌ها در چارچوب مراحل مختلف اجرای پژوهش مطرح شده‌اند. این عمل نمایی کلی از حوزه پژوهش کیفی، بدیل‌هایی عینی از روش‌شناسی و مدعیات، کاربرد، و محدودیت‌های آن در اختیار شما قرار می‌دهد. این امر به شما امکان خواهد داد تا مناسب‌ترین استراتژی روش‌شناختی را با توجه به سؤالات و مسائل تحقیق خود انتخاب کنید (برگرفته از وبگاه نشر نی).
نمونه کاربرد پژوهش روایتی برای رصد رفتار خوانندگی دختران و پسران در مدارس (مقاله)
Legg, Robert. "Reviewing the situation: a narrative exploration of singing and gender in secondary schools." Music Education Research 15, no. 2 (2013): 168-179
نمونه پژوهش روایتی با استفاده از مصاحبه و تحلیل داده کیفی (مقاله کنفرانس)
Ilze Briska, "Fostering Students' Experience of Holistic Artistic Creativity." Paper presented at the 7th International Conference on Person, Color, Nature, Music. Daugavpils Univ, Daugavpils, Latvia, May 10-15, 2011
نمونه پیاده‌سازی و تحلیل 1261 صفحه مصاحبه در پژوهش روایتی (مقاله)
Noland, Carey M., and Heather J. Carmack. "Narrativizing Nursing Students’ Experiences With Medical Errors During Clinicals." Qualitative health research (2014): 1049732314562892
نمونه پژوهش و مصاحبه روایتی برای مطالعه درد (مقاله)
Torresan, Maria Marina, Lorenza Garrino, Alberto Borraccino, Giorgia Macchi, Anna De Luca, and Valerio Dimonte. "Adherence to treatment in patient with severe cancer pain: A qualitative enquiry through illness narratives." European Journal of Oncology Nursing (2015) Full-Text
نمونه کاربرد پژوهش روایتی در رویکرد کیفی (مقاله)
Peden-McAlpine, Cynthia, Joan Liaschenko, Terri Traudt, and Eleanor Gilmore-Szott. "Constructing the story: How nurses work with families regarding withdrawal of aggressive treatment in ICU–A narrative study."International journal of nursing studies 52, no. 7 (2015): 1146-1156
نمونه‌های استفاده از پژوهش روایتی در علوم ورزشی (مقاله)
Dowling, Fiona, Robyne Garrett, lisahunter, and Alison Wrench. "Narrative inquiry in physical education research: the story so far and its future promise." Sport, Education and Society ahead-of-print (2013): 1-17
نمونه کاربرد پژوهش روایتی در مطالعات خانواده و جنسیت فرزند (مقاله)
Eerola, Petteri, and Johanna Mykkänen. "Paternal Masculinities in Early Fatherhood Dominant and Counter Narratives by Finnish First-Time Fathers."Journal of Family Issues (2013) Full-Text
نمونه کاربرد روش پژوهش روایتی برای طراحی الگوهای مفهومی (مقاله)
بهزادی، نازنین، سید مصطفی رضوی، و سید رسول حسینی. «طراحي الگوي مفهومي دانشگاه كارآفرين با رويكرد كارآفريني سازماني.» توسعه کارآفرینی 7، شماره 4 (1393): 697 ـ 713 (تمام‌متن)
