رصد شکاف دانشی و طرح علمی مسئله
طراحی پژوهش> رصد شکاف دانشی و بیان مسئلههمانگونه که پیش‌تر اشاره شد، شکاف دانشی ادعایی است علمی دال بر ناکافی بودن دانش در موضوع و بافتی مشخص. زمانی پر کردن این شکاف دانشی ارزشمند می‌شود که پژوهشگر بتواند اثبات کند در نتیجه این شکاف دانشی، مسئله‌ای به وجود آمده که سبب شده جامعه هدف ضرری را متحمل شوند و یا از منفعتی محروم بمانند. یعنی به طرح علمی مسئله پژوهش بپردازد. طرح چنین ادعای علمی درباره وجود شکاف دانشی زمانی میسر است که پژوهشگر پژوهش‌های مربوط به حوزه پژوهشش را به لحاظ موضوعی، روش‌شناختی و بافتی به دقت نقد و تحلیل کرده باشد. بدین منظور گام‌های زیر را دنبال کنید:
- مسئله پژوهش خود را جایگاه‌یابی موضوعی کنید یعنی مشخص کنید چه موضوع(هایی) - در رشته تحصیلی شما - به فهم و حل مسئله کمک می‌کنند و درباره قابلیت‌های این موضوع مطالعه کنید. (نکته: برای انتخاب موضوع به رشته تحصیلی و علائق خود دقت کنید و دراین دو چارچوب مسئله پژوهشتان را جایگاه‌یابی موضوعی کنید).
- برای فهم موضوع و قابلیت‌های موضوع موردنظر، مبانی نظری را به دقت مطالعه کنید و دانش موضوعی و روش‌شناختی خود را درباره موضوع موردنظر افزایش دهید.
- سپس به مدد دانش موضوعی و روش‌شناختی فراگرفته از مبانی نظری، استراتژی‌های جستجوی قوی طراحی کنید و پژوهش‌های مرتبط با موضوع پژوهشتان را از منابع معتبر بیابید وگردآوری کنید.
- پس از گردآوری و دسته‌بندی پژوهش‌ها، آنها را از منظرموضوعی، روش‌شناختی و بافتی تحلیل کنید و در دل این تحلیل‌ها، شکاف دانشی موجود را مرزبندی و مشخص نمایید.
- چه پژوهش‌هایی تلاش کرده‌اند به طرح و یا حل مسئله مدنظر او بپردازند؟
- و اینکه چرا دانش تولید شده از این پژوهش‌ها قابلیت حل مسئله مدنظر او را ندارند؟
- آیا ضعف در نگاه پژوهشگر به موضوع بوده؟
- آیا ضعف در طرح نادرست پرسش بوده؟
- آیا ضعف در روش‌های استفاده شده برای گردآوری داده موردنیاز پژوهش بوده؟
- آیا ضعف در ابزارهای استفاده شده برای گردآوری داده موردنیاز بوده؟
- یا ضعف در انتخاب جامعه پژوهش یا منبعی بوده که پژوهشگر داده موردنیاز پژوهش خود را از آن استخراج کرده است؟
- شکاف دانشی که قرار است پژوهش من آن را پر کند از نوع موضوعی است یا روش‌شناختی؟ یا هر دو؟
- اگر بیش از یک شکاف دانشی از دل تحلیل‌ها بیرون آمده، پژوهش من قرار است کدام شکاف را پر کند؟ و چگونه؟